Articles

Ակրոմեգալիան հորմոնալ խանգարում է, որի ժամանակ հասուն տարիքում հիպոֆիզն արտադրում է չափազանց շատ աճի հորմոն։ Սովորաբար, ախտահարում է միջին տարիքի հասուն մարդկանց։ Երեխաների մոտ աճի հորմոնի ավելցուկը կոչվում է գիգանտիզմ  և դրսևորվում է ոսկրերի արագ աճով ու հասակի անոմալ ավելացումով։

Բարձիթողի դեպքերում ակրոմեգալիան ծանր, կյանքի համար վտանգավոր վիճակ է, սակայն բուժման հասանելի եղանակները կարող են նվազեցնել բարդությունների առաջացման ռիսկը։

Պատճառները

Ակրոմեգալիայի պատճառը հիպոֆիզի կողմից աճի հորմոնի չափազանց շատ արտադրությունն է (հիպոֆիզը փոքր գեղձ է՝ տեղակայված ուղեղի հիմքում՝ կամրջի հետևում, արտադրում է բազմաթիվ հորմոններ)։ Հիպոֆիզի կողմից արտադրվող հորմոնը լյարդում խթանում է ինսուլինանման աճի գործոն-1 արտադրությունը։ Իր հերթին, վերջինս խթանում է ոսկրերի և այլ հյուսվածքների աճը։

Մեծահասակերի մոտ աճի հորմոնի ավելցուկային արտադրության ամենատարածված պատճառը ուռուցքն է։

• Հիպոֆիզի բարորակ ուռուցք (ադենոմա)։ Ամենահաճախ հանդիպողն է։ Ուռուցքն արտադրում է ավելցուկային քանակությամբ աճի հորմոն, որը բերում է ակրոմեգալիայի ախտանիշների առաջացման։
• Ոչ հիպոֆիզային ուռուցքներ. օրինակ, թոքերի կամ ենթաստամոքսային գեղձի ուռուցք։ Երբեմն այդպիսի ուռուցքներն արտադրում են սոմատոլիբերին հորմոն, որը խթանում է հիպոֆիզի կողմից մեծ քանակությամբ աճի հորմոնի արտադրությունը։
  

Ախտանիշներ

Քանի որ ակրոմեգալիան դանդաղ հարաճելու հակում ունի, վաղ ախտանիշները կարող են ակնհայտ չլինել շատ տարիների ընթացքում։ Երբեմն փոփոխությունները նկատվում են հենց հիվանդի կողմից հին լուսանկարները նորերի հետ համեմատելու ժամանակ։

• Ձեռքերի և ոտքերի անհամաչափ մեծացում. փոփոխոխությունները նկատվում են, երբ հիվանդները չեն կարողանում մատանին մատին հագցնել, որը մշտապես կրում են, կամ ոտքի համարը աստիճանաբար մեծանում է,
• աստիճանաբար դեմքի ձևի փոփոխություն. բնորոշ է արտահայտված ստորին ծնոտը, ճակատը, մեծացած քիթը, հաստացած շրթունքները և ատամների միջև լայն միջակայքերը,
• կոպիտ, մեծացած դիմագծերը,
• կոպիտ, ճարպոտ, հաստացած մաշկը,
• չափազանց քրտնարտադրությունը և մարմնի տհաճ հոտը,
• մաշկի վրա պապիլոմաների առկայությունը,
• հոգնածությունը և մկանային թուլությունը,
• թավ, խռպոտ ձայնը՝ լայնացած ձայնալարերով և քթի հարակից խոռոչներով պայմանավորված,
• արտահայտված խռմփոցը՝ վերին շնչական ուղիների խցանման հետևանքով,
• տեսողության խանգարումները և գլխացավերը, երբ ակրոմեգալիա առաջացնող ուռուցքը ճնշում է ուղեղի մոտակա հյուսվածքները,
• մեծացած լեզուն,
• ցավը և հոդերի շարժունակության սահմանափակումը,
• մեծացած օրգանները, ինչպիսին սիրտն է,
• սեռական խանգարումները. սեքսի նկատմամբ հետաքրքրության կորուստը, կանանց մոտ դաշտանային ցիկլի խանգարումը, տղամարդկանց մոտ` էրեկտիլ դիսֆունկցիան։

Հնարավոր բարդությունները

• Գերճնշում,
• սիրտ-անոթային հիվանդություններ, հատկապես` կարդիոմիոպաթիա,
• օստեոարթրոզ,
• շաքարային դիաբետ,
• խպիպ,
• հաստ աղու լորձաթաղանթի վրա նախաքաղցկեղային գոյացություններ (պոլիպներ) ,
• ապնոէ` քնի ժամանակ. վիճակ, որի դեպքում քնի ժամանակ շնչառությունը բազմակի անգամ կանգ է առնում և վերականգնվում է,
• դաստակի թունելային համախտանիշ,
• ողնուղեղի կոմպրեսիա,
• տեսողության կորուստ,
• վաղաժամ մահ։

Ե՞րբ պետք է դիմել բժշկի

Հարկ է դիմել բժշկի, երբ հայտնաբերվեն ախտանիշներ, որոնք կարող են կապված լինել ակրոմեգալիայի հետ, ինչպիսիք են ձեռքերի մեծացումը, դեմքի ձևի փոփոխությունը։ Պետք է չհետաձգել բժշկի դիմելը, քանի որ հիվանդին անհրաժեշտ է հնարավորին շուտ ստանալ համապատասխան բուժում և խնամք։

Ակրոմեգալիան, սովորաբար, դանդաղ է զարգանում, այդ պատճառով ընտանիքի անդամները կարող են ի սկզբանե չնկատել հիվանդի վիճակի փոփոխությունը։ Առաջին նշանների դեպքում անհրաժեշտ է համապատասխան հետազոտում անցնել։